راضیه زرگری
امیرخان، احمدالله و محمد حلیم با سختی‌ها غریبه نیستند؛ همان‌طور که دیگر هموطنان افغانستانی آنها زندگی در میان نداشته‌ها و ازدست‌داده‌هایشان را در طول سال‌ها جنگ و ناامنی یاد گرفته‌اند. زندگی با یاد عزیزان ازدست‌رفته، ازدست‌دادن تمامی آنچه داشته‌اند، تنگنای اقتصادی و آوارگی از خانه و کاشانه به آنان آموخته است که چگونه راه خود را از میان بزرگ‌ترین مشکلات هموار کنند. با این حال شرایط خانواده‌های افغانستانی که همه زندگی خود را ناخواسته به جنگ و درگیری باخته‌اند، با شیوع همه‌گیری کووید-١٩ بحرانی‌تر شده است. با برنامه حمایت معیشتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ (ICRC) هر یک از آنها مانند بسیاری دیگر از خانواده‌های جنگ‌زده، مبلغی معادل ٥٣هزار افغانستانی وام نقدی دریافت‌کردند تا کسب‌وکار کوچکی برای خود راه بیندازند و درآمدی داشته باشند.
زندگی داشت روی خوش را نشان‌شان می‌داد که همه‌گیری کووید-١٩ از راه رسید. امروز امیرخان، احمدالله و محمد مانند خیلی دیگر از مردم به‌واسطه شیوع بیماری با دوران سختی مواجه هستند. با این حال، عزم راسخ آنها برای غلبه بر این ماه‌های سخت، خود و خانواده‌شان را به فردایی بهتر امیدوار کرده است. امیرخان می‌گوید که ظرف یک روز از آغاز درگیری در روستای ابوقلعه در ولایت غزنی، پسر بزرگش کشته، خانه‌اش ویران و احشام‌شان نابود شد. درست مثل اینکه در یک روز زندگی به پایان رسیده باشد. ١٦ نفر تحت سرپرستی امیرخان بودند؛ ازجمله کودکان پسرش. آنها مجبور شدند از روستای خود به منطقه ٧ شهر قندهار بروند. در شرایطی که امیرخان برای کنار آمدن با شرایط زندگی در یک مکان جدید تلاش می‌کرد، به دنبال پیداکردن شغلی روزمزد بود تا نان خانواده را درآورد. او می‌گوید: «دائم به زندگی در دوران پیش از جنگ فکر می‌کردم. من کشاورزی قانع بودم که می‌توانست روزی خانواده را درآورد، ولی خیلی روزها در شهر حتی نمی‌توانستم غذای کافی برای خانواده تهیه کنم. شرایط خیلی ناراحت‌کننده بود.»
همه‌گیری کووید-١٩ درآمدی را که با حمایت معیشتی صلیب‌سرخ داشتم، نصف کرد
وقتی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به امیرخان پیشنهاد کمک‌کرد، پنجره‌های امید به رویش باز شد. در کنار وام نقدی برنامه کمک معیشتی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، او توانست مبلغ ٢٠هزار افغانی از یکی از اقوام خود قرض و فروشگاه لوازم موبایل کوچکی برای خود باز کند. در مقایسه با وضعیتی که مطمئن نبود بتواند هزینه روزانه خود را درآورد، حالا خان می‌توانست روزی ٤٠٠-٣٠٠ افغانی کاسبی کند. خودش از شرایط زندگی این روزها بسیار راضی است: «می‌توانستیم هرچه را لازم‌داشتیم، بخریم و اجاره دوهزار افغانی در ماه را هم بدهیم.» ولی درست زمانی که زندگی آنها را در خوشی روزگار انداخته بود، ضربه دیگری از همه‌گیری کووید-١٩ بر آنها وارد شد. «کسب‌وکارم صدمه دید و حالا فقط می‌توانم نیمی از درآمد سابق را داشته باشم. البته داریم هر طور شده با شرایط کنار می‌آییم. دولت ما را در فهرست افرادی قرار داده است که به کمک نیاز دارند و روزی ١٠ تکه نان به ما داده می‌شود.»
احمدالله هم داستان مشابهی دارد. او که از روستای سِپِروان در منطقه پَنجوایی از ایالت قندهار است، می‌گوید: «پدر و پسرعمویم وقتی درگیری شدیدی در روستای ما شکل گرفت، کشته شدند. در آن زمان من پسر جوانی بودم که ناگهان نان‌آور خانواده شد؛ در یک نانوایی محلی شروع به کار کردم.» احمدالله روزی پنج تکه نان و ماهی دوهزار افغانی دریافت می‌کرد. «وقتی نان پختن را یادگرفتم، تصمیم گرفتم نانوایی خودم را راه بیندازم، ولی منابع کافی را برای این کار نداشتم. همین زمان بود که کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به کمکم آمد. با وام ٥٣هزار افغانی که از کمیته گرفتم و ٤٧هزار افغانی دیگری که از اقوامم قرض کردم، نانوایی خودم را تأسیس کردم.
این کمک بزرگی به من بود. کار خودم را دارم و توانستم از کسب‌وکار مستقل درآمدی برای تأمین غذای خانواده داشته باشم.» تا چند ماه قبل احمدالله می‌توانست ماهی هفت‌هزار افغانی درآورد و حتی سه جوان دیگر را برای کار استخدام کرده بود.
در برنامه‌ریزی برای آینده تصمیم داشت اول وام خود را بازپس دهد و بعد پولی پس‌انداز کند. این نقشه‌ها دست‌کم درحال حاضر منتفی است. «این روزها فقط می‌توانیم حدود ١٠٠ افغانی در روز بفروشیم. چون نانوایی داریم، مثل خانواده‌های دیگر در این منطقه در فهرست دولت برای کمک‌های غذایی نیستیم. با این حال خوشحالم که مجبور نشدم هیچ‌کدام از سه کارگری را که برایم کار می‌کنند، اخراج کنم، بنابراین آنها هم می‌توانند معیشت خانواده خود را تأمین کنند.
کسب‌وکار حلیم هم که از کمک‌های نقدی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ استفاده کرد تا تعمیرگاه دوچرخه و موتورسیکلت خود را گسترش دهد و قطعات یدکی هم بفروشد، افت شدیدی داشته است. او می‌گوید: «پس از اینکه پدرم در یک حادثه انفجار مین کشته شد، به قندهار نقل مکان کردیم.
در روستا کشاورزی می‌کردم، ولی در قندهار نمی‌شد این کار را کرد. یک تعمیرگاه کوچک راه انداختم که روزی ٢٠٠ افغانی درآمد داشت، البته برای برآورده کردن نیازهای خانواده ١٨ نفره ما به سختی کفایت‌می‌کرد.» پس از اینکه با کمک وام اهدایی از طرف کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و نیز پولی که از نزدیکان خود قرض کرد، توانست کسب‌وکار خود را رونق دهد، درآمد روزانه حلیم به ٣٥٠افغانی رسید و دو نفر از پسرانش هم شروع به کار با او کردند: «اوضاع داشت خوب می‌شد و داشتم با خودم فکر می‌کردم که با گرفتن وام کاسبی خود را بزرگ‌تر و کاری کنم که بچه‌های کوچک‌ترم بتوانند برعکس خودم درس بخوانند و زندگی بهتری برای خود بسازند، اما تمام این آرزوها نقش بر آب شد. حالا زیاد مشتری به مغازه نمی‌آید.
ما چیزی حدود ١٠٠ افغانی در روز درآمد داریم و ١٠ قطعه نان از دولت دریافت می‌کنیم. این تمام چیزی است که برای زنده ماندن داریم، ولی من هنوز امیدوارم که کاسبی باز رونق بگیرد و ویروس مهار شود.»
در حالی که سیستم بهداشت و درمان کشور پیش از این هم با کمبودهایی مواجه بود، به‌طورکلی شرایط افغانستان در ماه‌های شیوع کووید-١٩ چندان وخیم به نظر نمی‌آید، اما اقتصاد افغانستان تأثیرپذیری زیادی نسبت به این بحران داشته است. منع عبور و مرور به تازگی لغو شده است و این سه مرد به امید روزی هستند که کسب‌وکارها دوباره رونق و زندگی پس از این دوران سخت دوباره به آنها آسان بگیرد.
کمک‌های کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به جوامع محلی صدمه‌دیده در افغانستان به خیلی از مردم امکان داده است تا در بحبوحه شرایط سخت حاکم بر کشور معیشت خود را مدیریت کنند. در حالی که بحران کووید-١٩ بر مشکلات آنها افزوده، ولی امیدوارند اوضاع بهتر شود و کار خود را از سر گیرند تا در سال‌های آتی بتوانند به صورت مستقل از خانواده‌های خود حمایت کنند.
افغانستان برای هر ٣هزار و ٥٠٠ نفر تنها یک پزشک دارد
تا اوایل مرداد ماه در افغانستان ٣٥هزار مورد ابتلا به ویروس کرونا گزارش شده که از این تعداد هزارو٢٠٠ نفر جان باخته‌اند؛ کابل، هرات، بلخ، ننگرهار، قندهار و پکتیا بیشترین مبتلایان به کرونا را دارند. وزارت صحت عامه (بهداشت) افغانستان از شهروندان این کشور خواسته است با رعایت فاصله فیزیکی، پوشیدن ماسک، رعایت بهداشت با شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون یا پاک‌کردن دست‌ها با محلول ضدعفونی‌کننده سهم خود را در کاهش ابتلا به این بیماری مهلک ادا کنند و باعث نجات جان خود و کارمندان سلامت شوند. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، افغانستان برای هر ٣هزار و ٥٠٠ نفر تنها یک پزشک دارد که کمتر از یک‌پنجم میانگین جهانی است. سخنگوی وزارت سلامت افغانستان می‌گوید: «سیستم بهداشت و درمان این کشور برای برطرف‌کردن کمبود کارمندان پزشکی و آزمایشگاهی با مشکل مواجه است و سیستم بهداشت تلاش می‌کند نیروهای متخصص علوم آزمایشگاهی را به کار بگیرد و برای انجام آزمایش‌ها به استان‌ها بفرستد.»
از سوی دیگر، صندوق حمایت از کودکان ملل متحد (یونیسف) ماه گذشته میلادی با نشر اعلامیه‌ای خبر داد که ریاست عملیات‌های حفاظت از غیرنظامیان و مساعدت‌های انسان‌دوستانه کمیسیون اتحادیه اروپا در همکاری با یونیسف یک بسته کمکی حاوی بیش از ٢٦ متریک تن واکسن را برای پشتیبانی از برنامه واکسیناسیون در شرایط شیوع بیماری کووید-١٩ وارد افغانستان کرد. لوییجی پاندولفی، رئیس دفتر حفاظت از غیرنظامیان و کمک‌های انسان‌دوستانه اتحادیه اروپا گفته است: «محدودیت‌های فراروی سیستم بهداشت و درمان افغانستان بیش از هر زمان دیگری در حال افزایش است و مسئولیت مشترک ما در چنین مواقع این است که دست‌به‌دست هم بدهیم و برای آسیب‌پذیرترین افراد در افغانستان حمایت‌های انسان‌دوستانه فراهم کنیم. براساس این اعلامیه یونیسف: «کمک‌های انسان‌دوستانه اتحادیه اروپا برای افغانستان شامل واکسن و اقلام مرتبط به واکسن است که به وسیله آنها اطفال در برابر امراضی مانند سینه‌پهلو، دیفتری، محرقه و سیاه سرفه مصون می‌شوند.»
کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ نیز در ماه گذشته میلادی اعلام کرد همزمان با گسترش شیوع کرونا خشونت‌ها در برابر مراکز (بهداشتی) در افغانستان افزایش یافته که این موضوع نگران‌کننده است؛ به‌طوری که بعد از حملات عمدی به مراکز درمانی در افغانستان، دسترسی میلیون‌ها افغانستانی به مراقبت‌های درمان کاهش یافته است. نگرانی کمیته جهانی صلیب‌سرخ در شرایطی صورت می‌گیرد که پزشکان بدون مرز نیز پس از حمله مهاجمان به یک بیمارستان صدتختخوابی در شهر کابل، فعالیت‌هایش را پایان داد که این کار باعث نگرانی شدید شهروندان افغانستانی شده است.
