انجمن یاری کودکان در معرض خطر، سازمانی مردم نهاد، مستقل و غیر دولتی است که از سال 1386 فعالیتش را به طور رسمی با هدف بهبود شرایط کودکان در معرض خطر، با مجوز شماره 83835838 و پروانه ثبت شماره 22675 آغاز کرده است. هسته‌ی اولیه انجمن در زمستان 1383 در پی اقدام گروهی از فعالان حقوق کودک برای امدادرسانی و تامین امکانات آموزشی، بهداشتی و فرهنگی به کودکان شهر بم پس از زلزله شکل گرفت.
- اهداف انجمن
کودکان، بر اساس پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک، تمام افرادی هستند که کمتر از 18 سال سن دارند. انجمن هیچ تبعیض قومی، زبانی، نژادی، جنسی و طبقاتی را علیه کودکان به رسمیت نمی‌شناسد و در راستای نقد و رفع آن فعالیت می‌کند. انجمن یاری کودکان در معرض خطر بر این باور است که ساختارهای تبعیض‌آمیز اقتصادی، جنسیتی، قومیتی/ملیتی و نابرابری‌های اجتماعی فرصت‌های شکوفایی کودکان را سلب می‌کند و برای رفع چنین ساختارهایی در جهات گوناگون حقوقی، قانونی، اجتماعی، اقتصادی و… از هیچ تلاشی فروگذار نخواهد بود.
همچنین انجمن در هنگام وقوع بحران‌های مختلف از جمله زلزله، سیل و… رسالت خود می‌داند که در مناطق آسیب‌دیده حضور یابد و با مشارکت و تصمیم‌گیری افراد بومی محله و منطقه، برنامه‌های حمایتی مختلفی را برای کودکان و زنان در زمان گذار از بحران به اجرا درآورد.
- ساختار انجمن
ارکان انجمن یاری کودکان در معرض خطر عبارت‌اند از: شورای عمومی، هیات مدیره، مدیرعامل و بازرس. در شورای عمومی کلیه تصمیمات محوری در راستای اجرای اهداف انجمن انجام می‌گیرد و شامل افرادی است که در فعالیت‌ها و برنامه‌های انجمن و پروژه‌های اجرایی آن به صورت فعالانه مشارکت می‌نمایند. هیات مدیره و بازرس هر دو سال یک بار و با رای عمومی اعضای انجمن در مجمع عمومی انتخاب می‌شوند. مدیرعامل نیز با رای هیات مدیره، جهت پیشبرد فعالیت‌های ستادی و اجرایی انجمن انتخاب می‌شود.
- حوزه‌های فعالیت انجمن:
فعالیت‌های انجمن بر سه حوزه دیده‌بانی، ترویج فرهنگی-اجتماعی و پروژه‌های اجرایی، تمرکز دارد.
- دیده‌بانی:
بررسی قوانین، سیاست‌ها و برنامه‌های رسمی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر وضعیت حقوق کودکان موثر هستند و ارائه پیشنهاد برای تغییر و بازنگری در این برنامه‌ها و سیاست‌ها به نحوی که منطبق بر اصل رعایت منافع عالیه کودکان و مفاد پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک باشد.
- ترویج فرهنگی-اجتماعی:
این حوزه شامل فعالیت‌هایی است که به ترویج پیمان‌نامه حقوق کودکان، اطلاع‌رسانی به افکار عمومی درباره مسائل کودکان و سایر برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، با هدف تقویت فرهنگ مشارکت جمعی، تمرکز دارند. در این راستا انجمن، کارگاه‌هایی در رابطه با تقویت فرهنگ مشارکت جمعی، افراد بومی و محلی، کارگاه‌های مسائل کودکان برای گروه‌های سنی مختلف کودکان، جامعه محلی، بزرگسالان و همچنین مربیان برگزار می‌کند.
- پروژه‌های اجرایی:
پروژه‌های اجرایی انجمن شامل واحد اموزش، واحد روابط عمومی، واحد مددکاری، واحد تحقیق و توسعه است که به شرح زیر است:
واحد آموزش
واحد آموزش یکی از مهمترین واحدهای فعال انجمن یاری کودکان در معرض خطر است که اعضای آن متشکل از داوطلبان و مربیان بومی منطقه شهریار است.
تیم آموزشی در سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بر اساس تجربیات گذشته و مطالعاتی که داشت، به سراغ شیوه‌ی نوین «آموزشی بومی-محلی» رفت. این شیوه‌ی آموزشی برخاسته از تجربه‌زیسته کودکان است و تمام مباحث آموزشی و درسی کودکان بر گرفته از موضوعاتی شامل محل زندگی، محل کار، ملیت، قومیت، زبان، شرایط اقتصادی، آسیب‌ها و خشونت‌های آشکار و خاموش و هر چیزی که با زندگی آن‌ها آمیخته است می‌شود و همچنین گفتگو، بیانگری، پرسشگری، تعامل دوطرفه کودک و مربی، هنر، بازی و قصه بستر کار ما با کودکان است. هدف «آموزشی بومی-محلی» این است تا شرایط زیست این کودکان را برایشان به ابزار قدرتی تبدیل کند تا بتوانند در تغییر زندگی خود و جهان گام بردارند.
همچنین تیم آموزشی برای پیشبرد هرچه بهتر اهدافش در این راستا مستندسازی و آرشیو فرایند کار به صورت عکس، فیلم، ضبط صدای کودکان و نوشتن گزارشات را در اولویت کار خود نیز قرار داد.
از آنجا که در حاشیه‌های جنوب غربی تهران، برنامه‌های حمایتی و آموزشی حامی حقوق کودک حضوری کم‌رنگ‌تری داشته‌اند، انجمن تمرکز فعالیت خود را معطوف به این مناطق کرده است. در حال حاضر دو خانه کودک‌یار صباشهر و شاهد شهر در این مناطق فعال هستند. اهداف اصلی خانه‌های کودک‌یار عبارت‌اند از:
– آموزش پایه و سوادآموزی برای کودکان محروم از تحصیل
– مهارت‌آموزی و قدرت‌افزایی کودکان
– کاهش خطرات تهدیدکننده سلامت و رشد کودکان
– پیشگیری از اعتیاد، کودک‌آزاری و بیماری‌های واگیردار
– فراهم‌آوری امکانات آموزشی و فرهنگی برای کودکان
– کار اجتماعی (Social work) و و فراهم کردن حمایت‌های اجتماعی، بهداشتی، روانشناختی و مشاوره‌ای برای کودکان
– قدرت‌افزایی خانواده‌ها با تاکید و توجه ویژه به زنان
– آموزش مهارت‌های فرزندپروری
همچنین انجمن در زلزله آذربایجان 1391و زلزله کرمانشاه 1396، برای امدادرسانی و کمک به کودکان و خانواده‌های آسیب‌دیده اقدامات زیر را انجام داده است:
– شناسایی مناطق حاشیه‌ای
– تامین دارو و انجام اقدامات پزشکی توسط پزشکان عضو انجمن
– آموزش‌های ویژه مربوط به بهداشت کودکان در شرایط بحران به خانواده‌ها
– دوره‌های آموزشی گذر از بحران توسط روانشناسان انجمن
– توزیع اقلام حیاتی نظیر چادر، آرد، تنور محلی و…
– ایمن‌سازی سیم‌کشی برق برای تامین امنیت کودکان
همچنین با راه‌اندزی مرکزی در روستای کوییک حسن و اداره آن توسط افراد محلی، از طرح‌های پایدار حمایتی و اقتصادی روستایی پشتیبانی می‌کند.
- واحد روابط عمومی:
برای اطلاع‌رسانی فعالیت‌ها، انعکاس مسائل کودکان، ترویج متون آموزشی و حساس‌سازی افکار عمومی نسبت به مسائل کودکان، واحد روابط عمومی انجمن اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
– تهیه گاهنامه‌ها، بروشورها و ویژه‌نامه‌ها برای انعکاس مسائل کودکان
– برگزاری نمایشگاه‌ها و نشست‌های علمی و ترویجی برای معرفی انجمن و انعکاس مسائل کودکان
– شناسایی نهادها، سازمان‌ها و موسسات فرهنگی، درمانی، پژوهشی و آموزشی و برنامه‌ریزی جهت همکاری مشترک
– برگزاری مراسم در مناسبت‌های مختلف مانند روزجهانی کودک، روز جهانی مبارزه با کار کودک و بهره‌کشی از کودکان
– جذب منابع مالی و نیروی داوطلب
– معرفی انجمن و فعالیت‌های آن در جامعه
- واحد مددکاری:
در راستای ارائه صحیح امکانات متناسب با نیازهای واقعی و اصلی گروه‌های هدف، واحد مددکاری انجمن اقدامات و برنامه‌های زیر را عملی می‌کند:
– شناسایی و جذب کودکان‌ساکن مناطق صباشهر و شاهدشهر
– تشکیل پرونده، بازدید از منزل و تهیه برنامه اقدام مددکاری اختصاصی برای کودکان
– تشکیل گروه‌های محلی از کودکان و خانواده‌ها برای تقویت فعالیت‌های مشارکت‌محور
– مداخلات مددکاری، روانشناختی- مشاوره‌ای و بهداشتی در وضعیت کودکان
– همکاری با دانشگاه‌ها جهت دوره‌های کارآموزی برای دانشجویان رشته مددکاری
– مشاوره حقوقی و تحصیلی
– کاریابی برای والدین
– برگزاری دوره‌های مهارت‌های زندگی، بهداشت تغذیه، بهداشت عمومی، بهداشت جنسی، پیشگیری از آزار جنسی، بهداشت بلوغ و…
– چکاپ‌های دوره‌ای سلامت پوست، مو، دهان و دندان
– غربالگری و شناسایی کودکان دارای اختلالات بینایی و شنوایی در محل
– ایجاد امکان ویزیت رایگان برای کودکان و خانواده‌ها
– ارجاع موارد خاص برای درمان تخصصی یا مواردی نظیر تصویربرداری، آزمایش
– انجام واکسیناسیون‌های دوره‌ای
- واحد تحقیق و توسعه:
هدف اصلی این کمیته بهبود اثربخشی فعالیت‌های آموزشی و تحقیق درباره شیوه‌های آن با مشارکت جمعی نیروهای فعال از طریق انجام پژوهش و به‌کارگیری دانش و الگوهای روزآمد است. در کنار این اهداف، دیده‌بانی برنامه‌ها و سیاست‌های اجرایی، شناسایی مسائل کودکان در ایران و انعکاس آن از طریق مجامع علمی، آموزشی و رسانه نیز از دیگر اهداف این کمیته است. به این منظور فعالیت‌های زیر در غالب این کمیته برنامه‌ریزی و اجرا می‌شوند:
– ایجاد بانک اطلاعاتی از مطالب و منابع مرتبط با مسائل کودکان
– تدوین و ترجمه متون و الگوهای آموزشی، پایش و ارزیابی و کار اجتماعی و آماده‌سازی جزوات آموزشی
– همکاری با نهادهای علمی و ترویجی برای بررسی مسائل کودکان با برگزاری نشست و سمینار و انجام پروژه‌های پژوهشی مشترک
– ارزیابی دوره‌ای و پایش فعالیت‌های انجمن
– مستندسازی فعالیت‌ها