اصلی ترین ماموریت سازمانی انجمن یاری کودکان در معرض خطر، حمایت از کودکانی است که به نحوی در معرض خطر بوده یا آنکه متاسفانه آسیبی را متحمل شده اند. کودکانی هستند که همواره در معرض خطرهایی چون عدم دسترسی به آموزش های مناسب، خشونت، آزار، تبعیض، سوءتغذیه، عدم دسترسی به بهداشت و درمان قرار دارند. کودکان کار و خیابان، کودکان اعتیاد، کودکان ایدز، کودکان بیمار محروم، کودکان در زندان و کودکان نیازمند معاضدتهای حقوقی از این دسته اند.
کودکان به عنوان افرادی آسیبپذیر در برابر بهره کشی ها و بی توجهی ها، احتمال بسیار بالایی دارد که در معرض انواع خطرات و آسیب ها قرار گیرند. کودکان عملاً در محیط های گوناگون از جمله خانواده، محیط های آموزشی و کاری در معرض انواع خطرات قرار دارند.
دلایل زیادی برای آسیب پذیری بسیار زیاد کودکان وجود دارد که برخی از مهمترین آنها عبارت است از؛
ضعف فیزیکی؛ کودکان از لحاظ استحکام و قدرت بدنی ضعیف هستند. و بنابراین ضعف فیزیکی میتواند یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در افزایش خطر آسیب دیدگی کودکان باشد.
فقدان آگاهی و تجربه؛ قابل فرض است که کودکان حداقل در برخی سنین، در مقایسه با افراد بالغ کمتر قادر به درک و شناسایی افراد، مکانها و موقعیت های خطرناک باشند. این امر منجر به درگیر شدن کودکان در برخی رفتارهای پرخطر و آسیب رسان می شود. مانند کودکانی که با الکل یا مواد مخدر سروکار دارند یا در باندهای مختلف مجرمانه قرار دارند.
فقدان حق انتخاب برای کودکان در تعیین سرپرستشان؛ کودکان خانواده هایی را که میانشان رشد می کنند، هم اتاقی هایی را که با آنها اقامت دارند، مدارسی را که در آنجا حضور می یابند، انتخاب نمی کنند و این امر احتمالاً آنها را در موقعیت تماس غیرارادی با مجرمین دارای ریسک بالا قرار می دهد. به عنوان نمونه هنگامی که کودکی در خانواده ای زندگی می کند که اعضای آن با وی بدرفتاری می کنند، آزاد یا قادر نیست تا از آن موقعیت رهایی یابد.
به رغم اینکه کودکان به دلایل فوق، آسیب پذیر و در معرض انواع سوءاستفاده ها و بزه دیدگی ها قرار دارند، در موارد خاص، برخی از کودکان سلامت و امنیت آنها بیش از بیش در معرض خطر شدید قرار دارد که از آنان تحت عنوان «کودکان در معرض خطر» یاد می شود. حمایت از این کودکان و تلاش برای تغییر شرایط آنها مهمترین هدف انجمن یاری کودکان در معرض خطر است.
علاوه بر این، کودکانی هستند که متاسفانه به دلایل و اشکال مختلف آسیب دیده اند و در اصطلاح حقوقی به آنها «کودکان بزه دیده» گفته می شود. به رغم وجود ابهام در حوزه تعریف کودک بزه دیده در قوانین فعلی ایران، مطابق ماده 1 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سال 1381، سن برخورداری کودکان و نوجوانان از انواع و اقسام حمایت ها و مساعدت ها در برابر سوءرفتارها و بزه ها، هیجده سال است.
ماده 19 کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989، موضوع سوءاستفاده از کودک را به طور خاص مورد توجه قرار می دهد. بند 1 ماده 19 کنوانسیون مقرر می دارد: «کشورهای عضو کلیه اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی لازم را به عمل خواهند آورد تا از کودک در برابر کلیه خشونتهای جسمی یا روانی، صدمه یا آزار، بیتوجهی یا رفتار توام با سهل انگاری، سوءرفتار یا بهره کشی، از جمله سوءاستفاده جنسی، در حین مراقبت توسط والدین، سرپرست قانونی یا هر شخص دیگری که عهده دار مراقبت از کودک است، حمایت کنند».
در نظام حقوقی ایران، با وضع قانونی تحت عنوان «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان» مصوب سال 1381، کودک آزاری صراحتاً ممنوع اعلام شده است. بر اساس مواد 2، 3 و 4 این قانون، می توان کودک آزاری را چنین تعریف کرد: «هرگونه خشونت و شکنجه جسمی و روحی کودکان، آزار و اذیت، بهره کشی و سوءاستفاده از جمله بهره کشی اقتصادی و جنسی و نادیده گرفتن عمدی حقوق کودک از جمله سلامت و بهداشت روانی و تحصیل، کودک آزاری نامیده می شود». این در حالی است که متاسفانه بسیاری از کودکان مورد کودک آزاری قرار می گیرند. از جمله موارد این کودک آزاری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حمله جسمی: تنبیه بدنی کودکان خشونتی است که تقریباً در تمام خانواده ها به چشم میخورد، کودک آزاری در این شکل، به حمله شدید و مکرر به جسم کودک ارجاع دارد. این در حالی است که چنین وضعیتی در تضاد کامل با اصول مندرج در پیمان نامه حقوق کودک است که در مقدمه خود اظهار می دارد که کودک به دلیل عدم بلوغ جسمی و روحی خود نیازمند محافظت و توجه ویژه است.
آزار جنسی: آزار جنسی کودکان یکی از موارد آسیب پرتکرار در میان کودکان است. اکثر موارد آزار جنسی کودکان در خانه های خود آنان و توسط خویشاوندن نزدیک آنان اتفاق میافتد، هرچند که بروز آن در خارج از محیط خانه نیز بعید نیست. اگرچه بیشتر دختران در معرض این نوع خشونت قرار دارند اما نباید از خطر آزار جنسی در مورد پسران غفلت جست.
عادات و رسوم سنتی توام با خشونت: در بسیاری از کشورها عادات سنتی رایجی وجود دارد که دربرگیرنده درجاتی از خشونت جسمی یا روانی نسبت به کودکان بوده و ممکن است برای سلامت کودکان زیان بار باشد. پیمان نامه حقوق کودک صراحتاً خواستار بازنگری چنینی عاداتی است. عاداتی مانند؛ تمام اشکال ختنه و قطع اندام جنسی؛ بستن، زخمی کردن، سوزاندن داغ زدن و خال کوبیدن؛ مراسم تحلیفی که در آن مثلا کودکان را به زور زیر آب نگه می دارند؛ رفتارهای تبعیض آمیز عمومی نسبت به کودکان همراه با خشونت یا رفتار زیانبار برای سلامتی برای مثال تغذیه و مراقبت ویژه از فرزندان معلول یا کودکانی که در روزهای خاصی به دنیا آمده اند.
انجمن یاری کودکان در معرض خطر، حمایت از کودکانی را که به نوعی تجربه شکلی از کودک آزاری داشته اند، از مهمترین وظایف خود می داند. در این راستا تیم مددکاری انجمن، پس از شناسایی این کودکان، آنها را تحت حمایت قرار داده و می کوشد با حذف عوامل خطرزا و آسیب رسان، شرایط امنی را برای زندگی کودکان فراهم کند.
